Recycling en hernieuwbare energie zonder subsidie: Hoe komen we daar?

Recyclen en hernieuwbare energie zijn essentieel om de groeiende grondstoffen schaarste het hoofd te bieden en klimaatverandering tegen te gaan. Maar het is ook een kostbare aangelegenheid. Linksom of rechtsom moet de rekening betaald worden. Nu is dat veelal linksom door het verlenen van subsidies gericht op de productie van hernieuwbare energie en secundaire grondstoffen. Denk aan de SDE+ op de productie van hernieuwbare energie en de Afvalfondsvergoeding voor de recycling van kunststof verpakkingen, drankenkartons en glas. Oftewel, de circulaire keten wordt vooruit geduwd.

Nadelen van push-subsidies
Subsidie op productie heeft enkele nadelen:

• Het is niet blijvend: Het probleem met productie-gedreven subsidies is dat de productie veelal stopt als de subsidie stopt. De recycling van kunststof stopt zodra de Afvalfondsvergoedingen stoppen.
• Het is niet altijd echt duurzaam: Door een bepaalde productie (bv. bijstook biomassa in kolencentrales inzetten voor stadsverwarming) te stimuleren kan een andere, wellicht duurzamere oplossing (elektriciteit en warmte uit hernieuwbare bronnen), voor lange tijd weggeconcurreerd worden. Of moeten duurzamere bronnen meer subsidie weten te bemachtigen óf ze moeten wachten tot de concurrerende subsidietermijn is afgelopen. 
• De kwaliteit voldoet niet altijd: Als je met subsidies wordt beloond voor productie is er niet altijd zekerheid dat je produceert met de hoogst haalbare kwaliteit die 100% aansluit bij de wensen van de overheid en de klanten. Bijvoorbeeld de import van biomassa uit Canadese bossen om onze kolencentrales op te stoken verlaagt het draagvlak voor aansluiting op een warmtenet.

Deze nadelen zouden wel eens kunnen zorgen dat de circulaire economie nog voor langere tijd nadelige trekjes van een planeconomie houdt en geen echte markteconomie wordt.

Van push naar pull: Attero bewijst dat het werkt!
Hoe kunnen we het tij keren? Kunnen we de circulaire keten ook rechtsom stimuleren? Kunnen we in plaats van de productie te duwen ook de vraag stimuleren? Volgens ons wel.

Een mooi voorbeeld waar dit al werkt is bij brandstoffen. Attero produceert uit restafval en gft Groengas dat Attero injecteert in het gasnet als vervanger van Aardgas. Bij dit proces komt ook Bio-CO2 vrij dat Attero afvangt. Attero’s partner BioMCN werkt dit Groengas - en dankzij innovatie zelfs ook de Bio-CO2 - op tot Biomethanol. Deze Biomethanol wordt weer verkocht aan tankstations die moeten voldoen aan de bijmengverplichting op brandstoffen. Zij voegen het toe aan benzine, zodat je als burger uiteindelijk rijdt op je eigen afval zonder dat je het door hebt. Dankzij de bijmengverplichting betalen tankstations voor de brandstof van BioMCN/Attero in plaats van voor gewone benzine of andere bijmeng producten. Dit wordt geregistreerd door de overheid via het systeem van Hernieuwbare Brandstof Eenheden (HBE’s). En dankzij de inkomsten uit deze HBE’s vraagt Attero voor dit deel van haar afzet géén SDE+ subsidie. Hernieuwbare, duurzame energie zonder subsidie! Innovatie waar we trots op zijn.

Waarom gebeurt dit niet voor meer hernieuwbare energie? De bijmengverplichting geldt alleen voor brandstoffen in het wegverkeer. De vraag naar Groengas, Biomethanol en andere geavanceerde hernieuwbare energie zou enorm verder worden aangewakkerd als de bijmengverplichting ook zou gelden op vrijwillige basis voor mobiele werktuigen, de binnenvaart en internationale scheepvaart. Daarbij kan de bijmengverplichting voor echte schone en duurzame geavanceerder hernieuwbare brandstof in het wegverkeer gradueel worden verhoogd. Dit om de verdere verduurzaming ook met innovaties vorm te blijven geven. Geavanceerd wordt uiteindelijk de norm, zonder perverse prikkels in de tussentijd met winsten door producten tot afval te bestempelen, het groenwassen van fossiele energie en andere misstanden. Zonder het systeem te frustreren moeten we misstanden aanpakken!

De chemie staat niet voor niets bekend als de industrie met de hoogste fossiele CO2-uitstoot. Als de chemie gestimuleerd zou worden om een percentage hernieuwbare grondstoffen in te zetten, zonder dat het ten koste gaat van hun concurrentie positie, dan kunnen onze kunststoffen en verf voortaan ook voor een deel gemaakt worden uit het Groengas van Attero. En dan zou Attero volledig rond kunnen komen van de waarde van haar product, in plaats van met subsidie.
Hetzelfde geldt voor de recycling van kunststof. Hoe kunnen we zorgen dat de vraag naar kunststof recyclaat toeneemt? Maar liefst 40% van al het kunststof is verpakkingskunststof. De recycling hiervan wordt betaald doordat alle producenten verplicht een duit in het zakje van het Afvalfonds doen. Waarom zouden producenten geen korting krijgen als ze recyclaat toepassen of hernieuwbare grondstoffen en daarmee rechtsom, door de inkoop van duurzame grondstoffen, hun bijdrage aan de circulaire economie kunnen betalen?

Transitie: Overstappen naar een circulaire markteconomie
Een transitie van push naar pull kan je niet in één klap realiseren. Daar heb je een geleidelijke invoering van vraagstimulering en geleidelijke uitfasering van productiestimulering voor nodig. Dat kan bijvoorbeeld door bijmengverplichtingsystemen met HBE-achtige certificaten op te zetten voor andere sectoren. Tegelijkertijd is het van belang een achtervang te houden met SDE+ en Afvalfondsvergoedingen in geval van en achterblijvende vraag. En daarbij zouden we de spelregel moeten afspreken dat je flexibel mag kiezen, maar natuurlijk nooit zowel de ‘HBE’ pull als ‘SDE+’ push mag claimen. Best complex om in te voeren en uit te breiden, maar bij brandstoffen is het ook gelukt. Rechtsom komen we er wel. Op naar een efficiënte circulaire markteconomie met marktwerking en daarmee lagere maatschappelijke kosten in plaats van blijven duwen met subsidies.